Hamulo sa boppa?

Een verslag achteraf dit keer, ik had dit keer namelijk alleen maar beschikking over een laptop die in de Casamance achter moest blijven. Dit in combinatie met een nog hogere stroomuitval in Gambia en een minimale internet dekking, is wel de hoofdoorzaak.

Ik ben dus net een dag weer thuis in Nederland na een verblijf van een dikke week in Casamance en nog wat meer dagen in Gambia.
Gebleken is, dat er best wel wat veranderd is sinds de dictator is opgestapt, de slogan luidt dan ook;“welcome to the new Gambia” en de sfeer lijkt ook wel wat verbeterd. Er is een gevoel van opluchting bij de mensen en de angst om je mening te uiten is weg.

Op zich een goede zaak, maar een paar observaties, leidt bij mij tot de wens voor een andere slogan;“make it a better Gambia”, want men is er nog lang niet. Nawec die voor de water- en de stroomvoorziening verantwoordelijk is, weet het voor elkaar te krijgen, dat in ieder geval in het deel waar ik woon, er driekwart van de tijd helemaal geen stroom is, dus minder dan ooit tevoren. Water is er nog wel, maar dan op de verkeerde plaatsen, namelijk als lekkage buiten op straat. Overal waar je plassen water op straat ziet weet je gewoon dat er een lek onder zit. De waterdruk is dan ook navenant laag.

Op de Qcell stick waar ik meestal ‘s nachts gebruik van maakte is er nu ook ‘s nachts bijna geen internet mogelijk en dat heeft dan meer met de waardeloze dekking te maken. Met een andere stick en Africell gaat het wel maar dan ben ik weer meer geld kwijt aan data. En omdat ik nogal wat afspraken had staan en er natuurlijk ook weer wat spullen hersteld moesten worden heb ik maar besloten iets minder aandacht aan het bloggen te besteden.

Bij aankomst had ik dit keer helemaal geen problemen bij de douane, zo is de dikke lomperd die door ons meestal werd aangeduid als Idi Amin, kennelijk niet meer in functie. (zoja, dan hoop ik dat ie dit niet leest ;-) )En ondanks dat de koffers door mij wel weer interessant genoeg waren ingepakt hoefde er ditmaal niets open. Eén koffer had ik gekregen en was veel nieuwer dan degene die al heel wat jaartjes meegaat. Op Schiphol was gebleken dat één van de wielen er met kofferdeel en al eraf wilde scheuren, ik heb hem daarop maar drievoudig laten in sealen met de wielen voor de verandering niet netjes vrijgemaakt. Het bleek afdoende en ondanks dat de scheur iets groter was geworden was de inhoud nog aanwezig. Later heb ik de koffer mbv. die uitstekende 2 componenten lijm en stukjes versnellingskabel weer weten te herstellen.

We hebben nu als onderhuurders een pas getrouwd echtpaar. Musa werkt praktisch elke dag in een restaurant bij de Senegambia strip en Ramatoulai zijn vrouw, is meestal thuis en helpt Jabou met allerlei klusjes. Omdat Ramatoulai de school goed heeft doorlopen en nog extra cursussen heeft gedaan, blijkt ze mooi mijn kinderen te kunnen begeleiden met het huiswerk. Omdat ze zo vaak op de kleine Jabou op passen, noemt die ze uncle Musa en antie Ramatoulai.

Zondag heb ik een ontmoeting met Nic van der Riet (iemand die zich sterk maakt oa, voor verbetering van technisch onderwijs iets verder het binnenland in, bij Mansa Konko) in een hotel. Zo krijgt hij het envelopje met geld weer terug dat nog moest worden afgegeven en krijg ik mijn kaas weer terug, die wegens overgewicht niet mee kon in de koffer. En ik ontmoet zijn vrouw die voor het eerst in Gambia is.

We hebben een interessante ontmoeting met een journalist die al een paar keer een artikel heeft geschreven over het nemen van de backway naar Europa en hoe dat te voorkomen. Kaartjes worden uitgewisseld en onze invalshoek, dat als je mensen iets ontraadt, dat je dan ook moet belichten dat men in Gambia ook succesvol iets kan ondernemen. Bijvoorbeeld door de filmpjes daarover die we hebben, wordt door hem gewaardeerd. Nic op zijn beurt heeft die dag al aan de bel getrokken bij Adama Barrow, de nieuwe president. Achteraf blijk, dat hij waarschijnlijk in April daar terecht kan voor een gesprek.

Op het College aangekomen, waar ik deze periode slechts mondjesmaat iets denk te gaan doen, blijkt dat bijna alles werkt. York en Sambou houden de boel redelijk draaiende. De dingen die nu niet lopen blijken meer door een gebrek aan geld voor vervangende onderdelen te komen of door geknoei door Gamtel, de provider. Na wat overleg zou dat binnenkort aangepakt moeten worden, dat loopt over diverse schijven dus daar zal wel weer tijd overheen gaan.

Ik ga nog even bij Ratri Buda aan, tenminste; het blijkt dat de deur dicht is van haar kantoortje. Ik bel haar op en ze zegt dat ze er wel is, maar dat ik voorzichtig binnen kan komen. Het blijkt dat de Universiteit in staking is en dat zij nog aanwezig is om wat papieren af te geven en om de groenten uit de schooltuin in ontvangst te nemen, maar verder onder de radar wil blijven.

Ze is erg blij met de Indonesiche etenswaren die ik heb meegenomen uit de toko. Vooral een bepaald soort snoepjes doet haar meteen weer terugdenken aan haar jeugd. Omdat ze op het moment alleen maar op zaterdagen uitgebreid Indonesisch kan koken en ik dan er net telkens niet zal zijn, besluiten we om het etentje uit te stellen naar verderop in het jaar. Zo kunnen er misschien ook wat boemboe kruiden
en andere zaken nog opgestuurd in één van onze dozen.

Ze vertelt waarom iedereen van de UTG in staking is; het blijkt dat het hogere kader zelfs nu kans heeft gezien om een aantal dure auto’s aan te schaffen, thuis 4G internet heeft, maar dat het lagere personeel met bijna geen middelen en een hongerloontje zich moeten redden. Nu de dictator weg is, die de universiteit als zijn persoonlijk speelgoedje beschouwde, heeft men de gelegenheid aangegrepen om te gaan staken.

Er zijn dus wel dingen veranderd, maar er moet zeker ook een omslag in denken geschieden. En de cultuur van incompetente familieleden/vrienden die goedbetaalde baantjes krijgen toegeschoven, moet ook worden aangepakt. Maar tot op heden is men nu meer druk met het uitzoeken wie allemaal verantwoordelijk waren voor alle begane misdaden, moorden en verdwijningen, van toen de dictator aan de macht was, dan met daadwerkelijke verbetering van infrastructuren etc. En daar zal zeker de nodige tijd overheen gaan; wat in 22 jaar kapot gemaakt werd, is in een paar maanden niet maar zo hersteld.

Omdat ik tot op heden altijd voorzichtig moest zijn in de berichtgeving mbt. Gambia (jawel het toenmalige regime wist ook hoe google translate werkte en dat in combinatie met een paranoïde (on)logica, leidde dat tot allerlei gevaren voor degenen waarover je vertelde en ik wilde voorkomen dat Jabou en anderen daarmee in de problemen zou komen) wilde ik nu toch iets meer toelichten.

Ik had een paar verslagen terug al eens geschreven over hoe onze oudste dochter Fou geen vader meer had. De man van mijn schoonzusje Matti zat nl. onschuldig in de gevangenis (dat was voor iedereen toen duidelijk) hangende het onderzoek. Plots was er een raid door de “junglers” (de uitvoerende moordenaars van de dictator) op een nacht en werden er 9 mensen vermoord. Daar was de vader van Fou ook bij, die hoorde de volgende dag op de televisie een haar wel heel bekende naam noemen in het rijtje van omgekomen gevangenen, met de daarbij verzonnen smoes. Ze raakten daarna al hun bezittingen kwijt en belandden op straat. Matti wist aan verdere armoede te ontsnappen, door weer te trouwen, helaas voor haar ditmaal met de niet al te zachtzinnige crimineel

Nu is er een soort van waarheid vinding in handen van een commissie. Matti is onlangs met wat leden bij hun oude huis in Kerr Sering geweest om te inventariseren. Gekeken wordt of het weer terug gegeven kan worden. De dictator heeft veel bezittingen van geëxecuteerden zich toegeëigend en die weer uit gedeeld aan anderen. Voorzichtig is men hoopvol, maar verwacht dat het niet tot veel gaat leiden, er zal sowieso met geld geschoven moeten worden en dat wordt meestal de verkeerde kant op aan geschoven.

Op een donderdag begeleid ik op verzoek van Metsje, Binta en haar 5-jarige dochter Fatima naar het ziekenhuis. We gaan naar het nieuwe (en nu nog duurdere) Africmed, omdat Fatima het syndroom van Down heeft en er problemen met het hart zijn te verwachten. Ik lees me een beetje in, om te kijken of er wel goed wordt opgelet, inzake de specifiek te verwachten problemen. Op moment dat ik het kind op schoot neem, voel ik nog meer dan ik het hoor, dat er iets mis is met haar longen. Binta denkt zelf aan een stevige verkoudheid.

We doen de hele intake, inschrijven, bloeddruk meten, bloed prikken etc. etc. en krijgen dan uiteindelijk een arts te spreken die niets met ons Wolof kan (Binta spreekt eigenlijk alleen maar Wolof) de arts blijkt uit Sierra Leone te komen, dus er moet een tolk bij. Hij ziet meteen wel dat ze het syndroom van Down heeft, maar belangrijker; hij gaat meteen op zoek naar de specifieke kenmerken, zonder ook maar iets te hoeven raadplegen. Hij vind direct ook een soort van hernia, die duidelijk wordt als het kind moet hoesten, boven de navel puilt dan een best groot gebied uit. Dit zal na 5 jaar moeten worden gedicht.

Het hart lijkt hem min of meer in orde, er wordt een doorverwijzing voor een extra scan gemaakt in het nieuwe Medicare. De longen lijken aangetast door een beginnende longontsteking en hij vindt nog wormen in haar oren. Omdat ik het weekend weg moet en omdat Binta 2 dagen te laat vanuit Badibou (up-country) is aangekomen kan ik haar op die zondag niet begeleiden. Ik laat haar de route naar het Medicare zien en er wordt iemand geregeld die haar verder gaat begeleiden.

In het weekend vertrekken we naar de Casamance; Jabou, de kleine Jabou, Erik en ik. Erik is dan net aangekomen, samen met een grote groep Nederlanders. De bushtaxi zit helemaal vol en we nemen met zijn allen de officiële grenspost en doen dat ook nog eens overdag. Het duurt dus langer, maar we hebben voor de verandering eens alle stempels in ons paspoort staan.

We gaan weer lesgeven in Abene en omdat we eens gevraagd hadden, waarom de opkomst in onze ogen nogal laag lag van degenen aan wie we lesgaven en men als reden aangaf niet aan een echte school te zijn gewend, geven we voor het moment weer les in Modou's garage. We gaan de garage maar eens inspecteren en hebben schoolborden verf mee om er weer een paar lagen overheen te kwasten.
Daar aangekomen blijkt het hele schoolbord niet meer aanwezig.

Volgens Modou was het kapot, dat kan dan wel zijn, maar waarom ons dan niet even ingelicht? Die verf moet wel droog zijn, om het bord de volgende dag als we les willen geven, te gebruiken. Modou krijgt de potten verf en wat klein geld in zijn handen gedrukt; spaanplaat aanschaffen en tijdig gaan schilderen is de opdracht, hebben wij tenminste wat tijd over om sinaasappels te scoren, het is weer oogsttijd.

Jabou was pas geleden, net na die spannende week waarin de dictator eindelijk het veld moest ruimen, naar een concert van Assane Ndiaye geweest, haar favoriete Senegalese zanger. Het jaar daarvoor was het ons niet gelukt, omdat het concert niet door ging. Nu kon ze er naartoe omdat iemand een goedkoop kaartje had weten te bemachtigen, ze was echt door het dolle heen en kon bijna niet uit haar woorden komen op de whatsapp. Het is zoiets als naar een Michael Jackson concert gaan (in zijn goede dagen) als die-hard fan.

Ik kreeg toen van allerlei foto’s toegezonden via whatsapp, met daarop Assane en Jabou, waarbij Jabou de beste man bijna wurgde met haar omhelzing. Dat werd haar niet al te kwalijk genomen, want er werden toen ook telefoon nummers uitgewisseld. En hij beloofde ook nog eens op ons bruiloftsfeest te komen (we zijn weliswaar getrouwd, maar zonder feest) om een moppie te zingen.

Tijdens het ontbijt op Sindeye in Abene, kreeg ik niets vermoedend de telefoon in de handen gedrukt. Het is Assane Ndiaye zei Jabou, van schrik vergat ik mijn Wolof en heb hem maar in het Engels te woord gestaan, dat ie gelukkig ook sprak. Toen ik daarna op het campement vertelde wie ik net had gesproken, was men er tamelijk laconiek onder; Assane is in het zuiden van Senegal niet zo heel bekend, hij is eigenlijk het bekendst in Gambia en in Dakar en omstreken.

Het lesgeven in de garage ging, maar alle afleidingen; binnen lopende geiten, lawaai van de lasser, wegroepen van mensen, het in slaap vallen van Modou en Lamin( één van zijn apparantes) stoorde ons best wel. Lichtpuntjes waren onder meer dat er nu telkens een leraar autotechniek en de beamer van de school er ook bij waren, maar ook nu viel ons de opkomst een beetje tegen. Na wat onderzoek bleek dat dit meer een politieke move van Modou was, die zijn garage weer een beetje in de picture wilde. Er waren nu ook apparantes weg gebleven die eigenlijk liever in de school les hadden gekregen.

Welnu, voor ons is school ook de enig logische oplossing, maar we wilden ze toch nog een keer laten zien, dat we ook de beroerdste niet zijn qua aanpassen, maar dat lesgeven in de garage nu niet direct optimaal is.

De school heeft nu dus de beschikking over een leraar die mij nog herkende uit de tijd dat ik nog iets met Go for Africa deed en ik op zijn school in Ziguinchor was. En er is nu wat gereedschap en apparatuur om mee te werken (nog niet voldoende dus zijn we nog op jacht) en hij heeft 9 leerlingen.
We hebben nog wat snelheidstesten en onderzoek gedaan, maar helaas een skype verbinding als ondersteuning voor de leraar zit er nog niet in.

Jabou was intussen met de damesgroep (+2 heren) mee gereisd voor een dagje Ziguinchor om daar wat handel in te kopen. De groep zou op een eiland overnachten en Jabou kwam weer terug met de bush taxi. De ingekochte handel was op voorhand al verkocht, whatsapp is dan wel handig; foto maken, interesse peilen, maten opvragen en inkopen. Onze kleine hadden we regelmatig ondergebracht bij ton-ton (uncle) Ous(man) de kleermaker op het campement. Ze was heel erg op hem gesteld en was dan ook in tranen, toen bleek dat ie niet mee kon met ons mee terug naar Gambia.

Ze brabbelt nu nog meer talen door elkaar, behalve Wolof, Engels en wat Nederlands nu ook wat losse woordjes Diola. En ze weet wat leuke zinnetjes op gepaste en ook wel ongepaste momenten te produceren. Vooral als ik of Jabou haar terug moet leggen op het matras, omdat ze eraf dreigt te rollen.
Slaap dronken wordt er dan wat gezegd, zoals laatst; hamulo sa boppa; ken je je eigen hoofd niet?

Thuis in Gambia blijkt het dametje dat Jabou van vroeger kende en als betrouwbaar had ingeschat, dat dus niet te zijn. Normaal kunnen onze kinderen zich wel een weekje redden; dochter is 15, kookt net zo goed als Jabou en is zuinig met geld. Daarbij kan ze altijd terugvallen op antie Ramatoulai.
Op de dag van ons vertrek naar Casamance leek het Jabou toch beter om Ndey in te schakelen een vroegere vriendin. Ik vond het best, maar ze zou zich moeten redden met het geld wat ik had achtergelaten bij Fou.


Al na een dag begon het gedoe; Jabou’s chakrie (soort van melk/pap/ijs brij) werd verkocht door haar en dat geld bleek later verdwenen. Het credit op de telefoonkaart van de kinderen, was overgepompt naar die van haar en daarna de kaart op slot en natuurlijk geen puk code meer. Als klap op de vuurpijl, claimt ze ziek te zijn, zegt geld nodig te hebben en gaat er met 3500 Dalasi vandoor, Fou achter latend met slechts 500 Dalasi zonder verdere uitleg.

Gelukkig had ik Fou nog 1000 Dalasi laten verstoppen ( meer omdat zoontje nou niet zo zuinig is met geld) en kon ze nog iets lenen van Ramatoulai, dus hebben ze zich wel gered, maar zo is er weer niets voor hun spaarpot, want daar zou het overgebleven geld naar toe, als soort van beloning voor zuinig gedrag. Jabou neemt nog wel contact op met Ndey maar die komt met de gebruikelijke smoesjes aan zetten. Geld lijkt weg te blijven. Ik zeg tegen Jabou, dat we nog meer dan vroeger, op ons zelf moeten blijven, op ons schaars kringetje van mensen na, die daadwerkelijk blijk hebben gegeven dat ze te vertrouwen zijn. Dat zijn er na al die jaren net aan 5 denk ik.

** Lees even hieronder verder mbt. de situatie met Ndey, het blijkt toch iets anders in elkaar te steken en wij waren al weer uitgegaan van wat we al zo vaak hadden meegemaakt en dat doet haar toch geen recht. **

Tante Jahodja komt een dagje op bezoek en zal weer terugreizen na een overnachting bij ons, ze woont in het Foni gebied bij Bintang Bolong. Na het avond eten valt me op dat er iets aan de hand moet zijn met haar voet. Het blijkt dat ze er met een kapmes in heeft gehakt en het verder niet heeft laten behandelen. Er is niet veel geld en ze had gehoopt dat het vanzelf wel genas. Nu blijkt dat de wond niet dicht wil en dat er een zacht indrukbaar gebied op haar wreef zit.

Als ik daar eens op wil drukken, geeft ze aan dat het gevoelig is. Ik zeg dat als ze zo doorgaat, dat ze kans loopt haar voet te verliezen, of dat ze een bloedvergiftiging op gaat lopen met alle gevolgen van dien. Omdat ik weet dat er geen geld is en ook de situatie daar up-country wel ken, besluit ik de voet te
laten weken in lauw warm water met een soda oplossing; dat is up-country ook verkrijgbaar en mocht alles naar wens gaan, dan kan tante Jahodja die kennis daar verder ook weer toepassen.

Ik heb nog een flesje dettol over en laat haar zien hoe je dat in water op lost en hoe je je handen ontsmet, daarna moet er toch wel flink op het zachte gebied worden gedrukt en prompt komt er allerlei witte en groene rotzooi uit. Daarna verder ontsmetten en gaas erop. Omdat ze de enige bushtaxi mist naar Foni, blijft ze nog een dag en nacht en kan ik het nog een keer nalopen. Bij vertrek ziet het er veel beter uit, er komt niets meer uit en ze geeft aan dat het geen pijn doet.

Vandaag in het whatsapp gesprek met Jabou blijkt dat het nu helemaal dicht zit. Maar zijn we weer aan het dokteren met Fou. Die is op school flauw gevallen en op haar duim terecht gekomen. Die werd dik en ik heb haar een tijdje in het ijs gezet, bij drukken in de lengte richting op de top van de duim
leek ons dat er niets gebroken is. Maar vandaag werd de zaak weer dik en volgens het ziekenhuis zijn er waarschijnlijk toch zaken opgerekt die nu moeten genezen.

Groeten Gerrit en Jabou


** een kleine update inzake Ndey;
Vandaag, 14 maart is Jabou bij haar geweest om eens te zien hoe het haar verging en waarom het geld op deze manier was verdwenen. Het bleek dat Ndey zich inderdaad niet goed voelde en min of meer in paniek, voor deze oplossing had gekozen, ze drukte Jabou nog op het hart het weer terug te willen betalen.
Dat waren helaas ook zo'n beetje haar laatste woorden, Jabou zag dat ze helemaal niet goed werd en is hals over kop nog met haar naar het ziekenhuis geweest, alwaar ze nog voor de intake overleed.
Het leek me niet meer dan fatsoenlijk haar kant van het verhaal ook toe te lichten, vooral omdat het zo'n trieste afloop heeft, we nemen haar niets kwalijk. Het is meer dat als ze ons toen had ingelicht, dat ze misschien/waarschijnlijk wel adequaat was begeleid naar een goed hospitaal, maar dat is nu gepraat achteraf.
Ndey mocht niet oud worden, ze is 25 jaar geworden en ze laat 2 kleine kinderen na. Op de BID form (brought in dead form ), dat later naar mij werd gestuurd, zag ik dat ze behalve vriendin, een volle nicht van Jabou was.
Morgen 15 maart, is de begrafenis en dan valt het niet mee voor Jabou, om dan zonder mijn aanwezigheid daar te staan. **

## nogmaals een update, mijn Jabou blijkt ook hersenvliesontsteking te hebben opgelopen, de virale variant. Omdat ze het meteen meldde en naar het goede hospitaal in Serrekunda is gegaan, werd het tijdig ontdekt en behandeld.
Na een (voor mij tenminste wel) heel spannend weekend, waarin ze een flinke dip had, lijkt het er nu op dat ze weer aan het genezen is.

Groeten Gerrit en Jabou